تصمیم ترامپ، تهران را مشعوف کرد؟ ، محاسبات رقبا از پیام واشنگتن - تور استانبول

به گزارش خبرگزاری خبرنگاران، کارشناسان سیاست خارجی موسسه مطالعاتی بروکینگز در میزگردی به بررسی ابعاد حمله نظامی ترکیه علیه کردهای سوری در شمال شرق سوریه پرداختند. آنها روی این مساله تاکید دارند که ترامپ پشت گروهی را خالی کرده است که در جنگ با داعش همپیمان آمریکا بود. در این میز گرد ، تبعات حمله نظامی ترکیه در منطقه و پیروزی ایران در سوریه بررسی شده است که که درادامه می خوانیم:

آغاز بحث با اَماندا اِسلوت عضو ارشد مرکز اروپا و آمریکا، (رابرت باش Robert Bosch) در بروکینگز

همانطوری که اخیرا نوشتم، سیاست دولت اوباما در سال 2014 مبنی بر کمک به یگان های مدافع خلق (YPG) کردهای سوری برای نبرد با داعش، از همان ابتدا حکم بمب ساعتی را داشت. منافع کوتاه مدت مشاخصه با داعش، منجر به اشتباه راهبردی آمریکا شد که تبعاتش در وضعیت دردناک کنونی خود را نشان داده اند.

ترکیه - که عضو ناتو هم است - هرگز حمایت آمریکا از این گروه کردی را نپذیرفت. یگانهای مدافع خلق با سازمان تروریستی ای که مدت مدیدی با دولت ترکیه در حال نبرد بوده، ارتباط مستقیمی دارند. حتی هیچ یک از سیاستمداران آمریکایی که الان از ترامپ به خاطر تصمیم فاجعه بارش در سوریه انتقاد می کنند، بر این عقیده نیستند که هم پیمانی آمریکا و یگانهای مدافع خلق در بدو امر تصمیم عاقلانه ای بوده است. جای تعجب است که افسران نظامی و دیپلماتهای آمریکایی تا جایی که امکان داشت به این هم پیمانی غیر قابل دفاع ادامه دادند.

از سوی دیگر، تصمیم شتابزه ترامپ برای خارج کردن مستشاران آمریکایی از مرز سوریه و حمایت تلویحی او از عملیات ترکیه در سوریه، زیاده روی و نسنجیده بود.

فقدان هماهنگی در سیاست خارجی ترامپ وارسال پیام های ضد و نقیض اوضاع را بدتر هم کرده است. از سرگیری نبرد در منطقه ای آرام از سوریه جنگ زده و متلاطم، موجب آسیب دیدن غیر نظامی ها، ظهور مجدد داعش، و قدرت دریافت ایران و روسیه ای که حامی رژیم اسد و تشنه نفوذ بیشتر در سوریه هستند خواهد شد.

شاید چاره ای جز خاتمه دادن به هم پیمانی با یگانهای کردی مدافع خلق در سوریه نبوده باشد، اما منتقدان ترامپ هم حق دارند بگویند که آمریکا نمی تواند به راحتی از هم پیمانی با کردهای سوریه خارج شود و از سوی دیگر، حیثیت اش به عنوان یک شریک قابل اعتماد نیز لکه دار نشود. ایالات متحده باید به تلاش هایش برای یافتن راه حل سیاسی برای درگیری های داخل سوریه، حاکمیت سوریه در بلند مدت، و اوضاع امنیتی آنجا ادامه دهد.

به رغم نگرانی عمیق ایالات متحده از اردوغان، آمریکا باید روابطش با ترکیه را حفظ کند. ترکیه یک هم پیمان چالش برانگیز آمریکاست و از چهارچوب ناتو نیز به کرات عدول کرده است. برای مثال، از روسیه تجهیزات نظامی خریداری کرده و مخالفان سیاسی و رسانه ها را سرکوب می کند. اما با همه اینها، یک هم پیمان مهم با جمعیت اکثرا مسلمان ، آن هم در یک منطقه فوق العاده مهم است و با نظربه موقعیت جغرافیایی اش، به نفعش است که سوریه ای با ثبات در همسایگی اش قرار داشته باشد. ایالات متحده باید به تلاش هایش ادامه دهد تا اطمینان پیدا کند که ترکیه - که در معرض آسیب های زیادی هم قرار گرفته است - همچنان در راستا تلاش برای شکست کامل داعش باقی خواهد ماند.

کمال کیریشجی عضو ارشد مرکز اروپا - آمریکای بروکینگز و مدیر پروژه ترکیه؛ ادامه می دهد:

رییس جمهور ترکیه رجب اردوغان با چراغ سبز ترامپ، در هفته جاری به عملیات چشمه صلح اقدام کرد. اینکه مداخله نظامی ترکیه در سوریه، واقعا به تحقق صلح در سوریه و به حل مسائل رو به فزونی داخل ترکیه کمکی کند، بسیار محل تردید است.

بسکمک از آدمهای عاقل به دولت ترکیه هشدار داده اند که به قول ترکها نبایستی با طناب ترامپ داخل چاه (سوریه) برود. به عبارت دیگر، این خطر وجود دارد که ترکیه با ورود به سوریه به درون باتلاقی به مراتب بدتر از باتلاقی که الان گرفتارش است کشیده شود. به علاوه نگرانی زیادی هست که آیا عملیات چشمه صلح می تواند معضل وجود هزاران داعشی و خانواده هایشان را بدون اینکه اوضاع داخل سوریه را بدتر کند یا امنیت داخلی ترکیه را به خطر اندازد، کنترل کند یا خیر؟

با همه اینها، حال و روز اردوغان به گونه ای نیست که گوش شنوایی برای این صحبتها داشته باشد. اردوغان بر موج ملی گرایی ای که رسانه های طرفدار دولت راه انداخته اند سوار شده و از این موج سواری برای انحراف افکار عمومی از معضلات عمیق مالی کشور بهره می برد. به خاطر همین (مسائل مالی ترکیه) است که وقتی ترامپ تهدید می کند که اقتصاد ترکیه را با خاک یکسان خواهد کرد، ارزش لیر ترکیه سقوط می کند.

در داخل ترکیه نگرانی عمیقی هست که عملیات چشمه صلح، جدای از اثرش بر کاهش رای کردها به حزب عدالت و توسعه اردوغان، چه اثری براقلیت کردهای داخل ترکیه خواهد داشت؟ رای دهندگان کرد ترکیه در آخرین انتخابات ترکیه که موجب شکست سخت حزب عدالت و توسعه در شهرهای بزرگی چون استانبول شد نقش مهمی داشتند. به علاوه، اردوغان برای عملی کردن وعده اش مبنی بر بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان تحت فشار است. در ضمنً، وعده اردوغان نقض قانون نان رفولمان (non-refoulement) در حقوق بین المللی مربوط به آوارگان و پناهندگان نیز است.

زمان نشان خواهد داد که آیا عملیات چشمه صلح سنجیده بوده و آیا محاسن و معایب آن مورد مداقه قرار گرفته بودند یا خیر؟ رویه سیاست خارجی ترکیه - از زمان تاسیس جمهوری ترکیه در سال 1923 تا زمانی که جاه طلبی های اردوغان در فاصله سالهای 2011 تا 2015، این کشور را به سمت سرنگونی رژیم سوریه سوق داد - مبنی بر عدم مداخله در امور کشورهای همسایه بوده است. به هر تقدیر، عملیات ترکیه درسوریه به عنوان نقض شاخص این سنت، در کارنامه سیاست خارجی ترکیه ثبت خواهد شد.

شاید روزی بیاید که از عملیات چشمه صلح به عنوان نماد نقض نظام غربی ترکیه و سمبل متارکه کامل این کشور با میراث بر جای مانده ازغرب یاد شود.

مایکل اوهانلن عضو ارشد و مدیر تحقیقات سیاست خارجی بروکینگز؛ ادامه می دهد:

همانطوری که قبلا نوشتم، وعده های انتخاباتی ترامپ در تضاد با یکدیگر بودند. ترامپ از یک سو وعده شکست دادن داعش و القاعده را می داد و از سوی دیگر می گفت سربازان آمریکایی را از یاس و در به دری در مامویت های خارجی نجات خواهد داد.

عمر تاشپینار عضو ارشد غیر مقیم در مرکز امنیت و اطلاعات قرن بیست و یکم بروکینگز؛ ادامه می دهد:

این تناقض را باید چگونه حل کرد؟ آیا با نظر به تعداد کم سربازان آمریکایی در سوریه و البته کارآمدی قابل توجه حضور ایالات متحده، عقل سلیم می پذیرد که آمریکا از سوریه خارج شود؟ این تصمیم ترامپ تا چه اندازه بر قانون اساسی ای که قرار بوده به عنوان رییس جمهورآمریکا حافظ آن باشد منطبق است؟ قانون اساسی آمریکا او را به عنوان فرمانده کل قوا قرار داده و از دولت فدرال خواسته تا دفاع ملی را در اولویت بالایی قرار دهد. در وضعیتی که سربازان آمریکایی دارند با حداقل هزینه و حداکثر کارآیی از امنیت آمریکا در خارج این کشور دفاع می کنند، آیا باید به دنبال تضعیف و یا خاتمه دادن به این کارآیی بود؟

سرخوردگی رییس جمهور ترامپ از جنگهای دایمی آمریکا قابل درک است، اما ما در سوریه پس از سالها ناکارآمدی، دل شکستگی، و در معرض خطر بودن اروپای غربی و آمریکای شمالی به یک سیاست کارآمدی که برای ایالات متحده هزینه جانی و مالی کمی هم در برداشت دست یافته بودیم. رییس جمهور ترامپ به جای خاتمه دادن به این سیاست باید از این موفقیت خوشحال می شد و آن را حفظ می کرد.

جفری فِلتمَن عضو ارشد مرکز دیپلماسی بین المللی جان وایتهد در بروکینگز؛ ادامه می دهد:

عراق، لبنان، و سوریه در برخی جهات مشابهت های سیاسی دارند. سیاستمداران و فعالان سیاسی این کشورها نه تنها بر اساس هویت و گرایش فکری شان تقسیم بندی می شوند، بلکه از این جهت که به اردوگاه غرب تعلق دارند یا اردوگاه ایران، نیز قابل تقسیم بندی هستند. این تقسیم بندی سیاسی در لبنان، از زمان ترور رفیق حریری در سال 2005 - و پس از آن که میشل عون برای تحقق رویای ریاست جمهوری اش با حزب الله لبنان ائتلاف کرد و انقلاب سرو(Cedar Revolution) طرفداران غرب و مخالفان سوریه را به محاق برد - تا کنون در فضای سیاسی لبنان حاکم بوده است. در هر سه کشور عراق و لبنان و سوریه، افرادی که به شکل غریزی می دانند چگونه برای بقا، خود را با اوضاع تطبیق دهند، تلاش می کنند جانب گروهی را که به زعم آنها برنده خواهد شد بگیرند. تحلیل این افراد در رابطه با وضع موجود، بر پایه درک شان از قدرت و قاطعیت نیروهای خارجی منطقه و اینکه این نیروهای خارجی جانب کدام طرف سیاسی را در کشورشان خواهد گرفت پایدار است.

در حالی که آمریکا هیچ واکنش جدی ای به حملات ایران به تاسیسات آرامکو در بقیق نشان نمی دهد و پس از آن هم متحدان کردش را در سوریه تنها می گذارد، بسکمک از لبنانی ها و عراقی ها به این نتیجه می رسند که الان زمان آن رسیده که با طرفهای سیاسی طرفدار ایران در کشورشان، صلح کنند. سوری ها هم که پیشتر کنار آمدن با رژیم اسد را آغاز کرده و به دنبال مصالحه با دولت سوریه بوده اند. اما خیانت آمریکا به کردهای سوری تاثیر بسزایی بر موازنه قدرت سیاسی در لبنان و عراق خواهد داشت و گروههای سیاسی ای را که در این کشورها متحد آمریکا محسوب می شوند، تضعیف خواهد کرد.

سوزان مالونی معاون بخش سیاست خارجی و عضو ارشد مرکز خاورمیانه ای بروکینگز؛ ادامه می دهد:

با این سیاست ساده انگارانه و بدون حاصل واشنگتن در خاورمیانه، می توان تصور کرد که تهران از تصمیم دولت ترامپ برای چرغ سبز نشان دادن به ترکیه برای حمله به شمال سوریه بسیار مشعوف است. بسکمک از انتقادهای تندی که به خاطر تنها گذاشتن کردهای سوری متوجه ترامپ شدند- که البته انتقادهای به جایی هم بودند - حکایت از آن داشتند که ایران یکی از برندگان سیاست ترامپ در سوریه بوده است. با همه اینها، نبرد سختی که برای نفوذ بیشتر در منطقه در جریان است، به سادگی ای که ممکن است از دور به نظر برسد نیست. البته ایرانی ها در واکنش به حمله ترکیه به سوریه، از این اقدام ترکیه انتقاد کرده و در عمل نیز سفر از پیش برنامه ریزی شده علی لاریجانی رییس مجلس ایران به ترکیه را لغو کرده و در مرز ایران وترکیه رزمایش نظامی برگزار کرده اند. هر چند که مقامات ایران دغدغه های خود را در رابطه با مداخله نظامی ترکیه در سوریه دارند، اما تهران از خیانت واشنگتن به کردهای سوری سود خواهد برد.

با همه اینها، ایران دوست دارد که هم پیمان سوری اش یعنی بشار اسد بار دیگر کل سوریه را در اختیار بگیرد و از سویی دیگر، دمشق هم به بسترسازی برای حضور بلند مدت ایران در سوریه ادامه می دهد. از نظر ایرانی ها، جاه طلبی های آنکارا خطر ظهور مجدد داعش و سایر گروه های افراطی سنی را در پی دارد و همچنین ممکن است به شکل بالقوه سکوی پرتاب کردهای جدایی طلبی همچون پ ک ک و پژاک شود.

البته مقامات و مطبوعات ایران با یک غرور و اعتماد به نفسی که در رویکرد منطقه ای شان هم موج می زند، در حالی که واشنگتن را به خاطردوستی فصلی با کردها سرزنش می کنند و با انتقاد از دمدمی مزاج بودن آمریکا شاد هستند، از همه طرفهای درگیر خواسته اند که به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارند. بی تفاوتی علنی دولت ترامپ به تعهدات آمریکا، ارزش های آمریکایی، و اعتبارآمریکا تبدیل به نقطه عطفی در امنیت منطقه و سیاست خارجی آمریکا شده است. واشنگتن به همراه شرکای منطقه ای خود به مدت نیم قرن متعهد به دفاع از خلیج فارس و منافع آمریکا در خاورمیانه در مقابل قدرتهای خارجی بوده است. دکترین دفاعی مزبور مشخصا به خاطر مداخله فاجعه بار آمریکا در عراق و عملکرد خسارت بار خودمان در جنگ داخلی سوریه رنگ باخته است. با وجود این، تا همین اواخر انتظار مداخله آمریکا به کنندگی از شرکایش و همچنین برای منافع خودش، ستون اصلی سیاست خارجی آمریکا و امنیت منطقه محسوب می شد.

پیام تلویحی تنها گذاشتن کردهای سوری از سوی ترامپ و همچنین ناتوانی ترامپ در واکنش نشان دادن به حملات ماه گذشته به زیرساختهای انرژی سعودی ها، این است که ایالات متحده تعهد سنتی خود در خاورمیانه را رها کرده است. متحدان و همچنین دشمنان ما بر پایه همین پیام، محاسبات خود را انجام خواهند داد.

منبع: بروکینگز/ ترجمه: حامد ضرغامی

23/ 310 310