خبرنگاران تشدید بحران افغانستان و احتمال حضور طالبان در قدرت - تور استانبول

پس از اعلام نتایج نهایی انتخابات افغانستان در روز سه شنبه 29 بهمن ماه، عبدالله عبدالله رقیب انتخاباتی غنی همراه با شماری از رهبران تیم انتخاباتی اش در کنفرانس مطبوعاتی نتیجه اعلام شده توسط کمیسیون انتخابات را رد نموده و آن را کودتای انتخاباتی دانست. وی مدعی است که براساس آرای شفاف مردم افغانستان، تیم وی برنده است و اعلام نمود که دولتی فراگیر تشکیل خواهد داد.

گروه طالبان نیز با صدور بیانیه ای اعلام نمود پیروزی مجدد اشرف غنی در انتخابات افغانستان مغایر با محتوای پروسه صلح افغانستان است. سراج الدین حقانی یکی از بلندپایه ترین مقامات طالبان در روزنامه نیویورک تایمز نوشت: گروه طالبان متعهد است تا با دیگر طرف های افغان بر اساس مشورت و احترام واقعی برای ایجاد یک نظام سیاسی جدید و فراگیر توافق کند که در آن صدای همه افغان ها منعکس گردد و هیچ افغانی احساس نکند از آن بیرون مانده است.

پژوهشگر خبرنگاران با پیرمحمد ملازهی، صاحب نظر در رویدادهای افغانستان درزمینه اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری این کشور گفت وگویی انجام داده است که مهم ترین نکات آن به توضیح زیر است:

برای ایران امنیت افغانستان، مهم تر از نتایج انتخابات است

ملازهی گفت: درگذشته سیاست جمهوری اسلامی به طرف شمالی ها بود. درواقع از عبدالله حمایت می کرد و این اقدام چند علت داشت. اساساً ایران با گروه های که منتسب به پشتون هستند کمتر کارنموده است. اشرف غنی مواضع نزدیک به عربستان سعودی دارد و کمتر با ایران کار می نماید. با این وجود، ایران بیشتر به دنبال این است که در کابل یک دولت مقتدر روی کار آید که بتواند اقتدار و امنیت را در سراسر کشور حاکم کند. اینکه در ساختار سیاسی افغانستان شرایط بحران پیش آمده، از دیدگاه ایران رویدادی منفی است و تهران خواستار به وجود آمدن شرایط تشکیل دولت قدرتمند در افغانستان است، دولتی که بتواند در سراسر افغانستان اعمال قدرت کند، صرف نظر از اینکه چه کسی رئیس جمهوری گردد.

بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، عبدالله خود را پیروز انتخابات دانسته و صحبت از دولت موازی می نماید. اشرف غنی پیروزی خود را جشن گرفته و اتحادیه اروپا، هند و کویت دولت وی را به رسمیت شناخته و به او تبریک گفتند. در شرایط فعلی برای ایران سخت است که به سرعت بخواهد در خصوص تحولات افغانستان تصمیم بگیرد یا از شخصی خاصی حمایت کند. به نظر می رسد ایران به دنبال این است که شرایط به کدام سو پیش خواهد رفت.

پرسش این است که عبدالله در تشکیل دولت موازی با چه اهرم هایی می تواند پیروز گردد؟ تا به امروز اقدامات عبدالله در اعتراض به نتایج انتخابات به راه انداختن چند تظاهرات در شمال افغانستان و پنجشیر محدود بود، اما به وسیله این تظاهرات نمی توان اشرف غنی را وادار به عقب نشینی کرد تا از مواضع خود کوتاه بیایید و حکومت را به عبدالله واگذار کند. از این رو، تصمیم گیری ایران در این زمینه احتیاج به گذشت زمان بیشتر دارد.

چالش های عبدالله در صورت تشکیل دولت

ملازهی با اشاره به مواضع اخیر عبدالله در تشکیل دولت موقت بیان داشت: امکان زیادی برای تشکیل دولت موازی از سوی عبدالله وجود ندارد. یکی از عواملی که می توان دولت موازی تشکیل داد این است که با کشاندن مردم در خیابان دولت را مجبور به کناره گیری کند که با توجه به روحیات اشرف غنی و شرایطی که اکنون وی در آن واقع شده است، بعید به نظر می رسد که این خواسته عبدالله عملی گردد. افرادی این مساله را مطرح کردند که با تظاهرات گسترده و تصرف کاخ ریاست جمهوری عبدالله را به ریاست نشانده و اشرف غنی را خلع نمایند، اما با توجه به اینکه ارتش و بخشی از جامعه افغانستان از قوم پشتون ها هستند و از وضع موجود حمایت می نمایندف بعید است که این ایده در افغانستان عملیاتی گردد.

در این شرایط برای به دست آوردن قدرت در افغانستان طرفین باید به صورت مسلحانه درگیر شوند. در وضع کنونی، به نظر نمی رسد که مصلحت عبدالله این باشد که برای رسیدن به قدرت، گزینه جنگ مسلحانه را انتخاب کند. بن بست کنونی افغانستان مانند بن بست سیاسی سال 2014 است که با وساطت جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا و با فرمول تشکیل دولت وحدت ملی حل شد. این امکان وجود دارد که بحران فعلی با دخالت آمریکایی ها به گونه ای حل گردد، یعنی ممکن است اشرف غنی و عبدالله را کنار هم شریک قدرت کند و یا هر دو را کنار بگذارند. این احتمال وجود دارد که افراد دیگری ازجمله طالبان را در قدرت آینده افغانستان سهیم کند و یا دولتی موقت را تشکیل دهند و با دعوت از اعضای لویه جرگه تغییری در قانون اساسی به وجود آورند که طالبان در آن باشند تا به خشونت ها خاتمه دهند.

احتمال دیگر این است که با تغییر ساختار اداری نظام ریاستی را به نظام پارلمانی و فدرال تغییر دهند. همه این احتمالات در ساختار سیاسی آینده افغانستان وجود دارد. در شرایط پیچیده کنونی، طالبان کاهش خشونت را بنا بر توافق نامه با آمریکایی ها عملیاتی می نمایند و این موضوع می تواند عبدالله را دچار مشکل کند. طالبان قرار است با آمریکا به نوعی تفاهم برسد و اگر عبدالله در این شرایط دست به حرکتی بزند، مشکلاتی را برای خود به وجود می آورد. به نظر می رسد مواضع عبدالله در حد اعمال فشار سیاسی است و بیشتر می خواهد موجودیت خود را اعلام کند. ابتکار عمل اشرف غنی در اعلام نتایج انتخابات پیامی به آمریکا و طالبان بود تا قدرت خود را ثابت کند. این سوال بنیادین وجود دارد که آیا عبدالله می تواند کاخ ریاست جمهوری را تصرف کند؟ این احتمال در شرایط کنونی بعید به نظر می رسد. آمریکایی ها در نهایت با تحمیل مصالحه، فضا را برای ورود طالبان به قدرت آماده می نمایند.

واکنش غنی در برخورد با مخالفان و رقبا

ملازهی با اشاره به مواضع غنی در برخورد با مخالفان و رقبای خود اظهار دشت: اشرف غنی در اعلام نتایج، ابتکار عمل را به دست گرفته است و نمی گردد جریان وی را نادیده گرفت، صرف نظر از اینکه میزان مشروعیت ایشان کم بوده است، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، ایشان را به عنوان رئیس جمهوری اعلام نموده است. به هرحال غنی در شرایط فعلی یک بازیگر پیروز در عرصه تحولات سیاسی افغانستان است. در شرایط پیچیده فعلی اشرف غنی و عبدالله با طرف های مختلف مانند طالبان، آمریکا و اتحادیه اروپا روبه رو هستند و به نوعی خواستار حفظ موقعیت خود و قرار دریافت در موضع برتر هستند.

در انین میان، تعیین نیست که تکلیف اداره مملکت افغانستان چه می گردد. آیا صلح پایدار در این کشور شکل می گیرد؟ و یا شاهد ادامه درگیری در افغانستان خواهیم بود؟ پاسخ به این سولالات به گذر زمان بیشتری دارد.