با رنگ کردن مکتب شیکاگو به اقتصاد اسلامی نمی رسیم - تور استانبول

جهت دریافت مشاوره خدمات چاپ کاتالوگ در تهران از بهترین و مجربترین طراحان کشور همراه ما باشید. از طراحی تا چاپ کاتالوگ های تبلیغاتی حرفه ای را با بهترین قیمت از ما بخواهید.

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، یکی از اشتباه های رایج تحلیلگران علوم سیاسی و مالی درباره انقلاب اسلامی، استفاده از شاخصه ها و معیارهای اقتصاد جهانی برای مشخص شرایط توسعه یافتگی جمهوری اسلامی است. درحالی که یکی از ویژگی های ذاتی انقلاب اسلامی تقابل با شاخصه های معرفتی نظام های سیاسی و مالی غرب به عنوان یک تمدن مادی نگر است. شاخصه هایی که اگرچه برای مدل های توسعه محور غربی پاسخگوست، اما فاصله زیادی با جامعه و ویژگی های فرهنگی و بومی نظام اسلامی دارد. البته در منطق انقلاب اسلامی تجربه بشری از صندلی ویژه ای برخوردار است، اما نادیده انگاشتن مفاهیم بومی و فرهنگی هر کشوری در مدل سازی و شاخص گذاری، حتی با منطق تجربه گرایانه هم سازگار نیست چه رسد به منطق قدرتمند نظام معرفتی اسلامی. درباره این شاخصه ها و تفاوت آن ها با مکاتب غربی با دکتر محمد نعمتی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) گفت وگو نموده ایم که در ادامه می خوانید.

آقای نعمتی! تفاوت نظام های مالی جهان ناشی از چیست؟

هر اندیشمندی بر اساس یک فلسفه ای، زندگی اجتماعی و قواعد آن را سامان می دهد. مثلاً کسی که مسلمان، مسیحی، بودایی، لیبرال یا کمونیسم است بر اساس نگاهی که به عالم و آدم دارد یک علم اجتماعی دارد و بر اساس این علم، جوامع را به شکل مختلف سامان می دهد. به همین ترتیب ما می گوییم جامعه اسلامی، جامعه لیبرال، کمونیسم و...؛ تفاوت جوامع، در قواعد تعامل آن هاست و تفاوت در قواعد، در تفاوت در فلسفه هایشان است. بنابراین وقتی قواعد تعامل جوامع متفاوت شود دولت های متفاوتی نیز بر سر کار می آیند. یعنی دولت ها هستند که آن قواعد را حاکم می نمایند. ما می گوییم ولایت فقه، حالا بگوییم ولایت مارکس، ولایت کنت و... این اصطلاحاتی که ما به کار می بریم معادل انگلیسی اش فرق می نماید، اما همین اصطلاحات را در علوم اجتماعی شرقی و غربی هم داریم. بنابراین تفاوت دولت ها در فلسفه هایشان است. بنابراین تمام مکاتب شرقی و غربی در خصوص بهره مندی ها صحبت می نمایند، همه در خصوص چگونگی ساخته شدن خانه و گردش خدمات پولی صحبت می نمایند. موضوع را همه دارند این قواعد است که تفاوت دارد. پس موضوع اقتصاد اسلامی هم طراحی قواعد بهره مندی عادلانه آحاد جامعه از دیدگاه اسلامی است. عدالت ما با عدالت لیبرال ها فرق می نماید، پس شکل جامعه هم فرق می نماید. در جوامع مختلف انسان ها احتیاجشان را به شکل های مختلف برطرف می نمایند. آن ها هم غذا می خورند ما هم غذا می خوریم، آن ها هم لباس می پوشند ما هم لباس می پوشیم، اما قاعده فرق می نماید. از نگاه ما قواعد آن ها و از نگاه آن ها قواعد ما ظالمانه است.

برای روشن شدن بحث، مثالی در زمینه تفاوتی که در چگونگی برطرف کردن احتیاجها وجود دارد، مطرح می کنید؟

فرض کنید در فراوری مسکن بر اساس آموزه های اسلام احتیاج به مصرف چقدر است؟ متراژ خانه چقدر باید باشد؟ خانه باید حیاط داشته باشد یا برج نشین باشیم؟ در فرهنگ آمریکایی آسمان خراش معنی دارد اما در فرهنگ ما معنی ندارد. در نگاهی که ما به خانواده و انسان داریم، می گوییم در قفس زندگی نکند. بافت قدیمی یزد یا مشهد، احتیاج ما را برآورده می نماید.

در همان بافت قدیمی یزد همه در آسایش و آرامش زندگی می نمایند، دیگر حرص نمی خورند و ولع ندارند که بخواهند برج 100 طبقه بسازند، اصلاً برج 100 طبقه در بافت قدیمی ساختن را عین شر و بدی می دانند و دنبالش نمی فرایند. ما می خواهیم زندگی مان را بر اساس آموزه های اسلامی سامان دهیم. باید شاخص های خودمان را هم بسازیم، اما سنجش با شاخص های غربی از اشتباه های رایج است که مکرر تکرار می شود.

بر اساس مجموعه ای از آموزه ها و قواعد که می توانیم به آن بگوییم قواعد رسمی یا فرهنگ، که نشأت گرفته از نگاه ما به انسان است، ما به یک شکل خانه می سازیم آن ها به شکلی دیگر. اگر نگاه ما به طبیعت این باشد که باید محصولات طبیعی استفاده کنیم و استفاده از محصولات دستکاری شده مجاز نیست یک نوع کشاورزی داریم؛ در کشور غربی با توجه به نگاهی که به انسان و طبیعت است یک نوع علم کشاورزی و قواعد دیگر وجود دارد. از نظر ما نگاه آن ها به آدم و عالم اشتباه است، در نتیجه زندگی اجتماعی شان هم فاسد می شود و آثار و پیامدهای بدی دارد؛ بحران های محیط زیست و بدهی خانواده و هزاران بحران دیگر.

چرا ما شاخصه های اقتصاد اسلامی خودمان را نمی سازیم؟

کسی در کشورما مشتری اقتصاد اسلامی نیست. تقاضایی از طرف دولت وجود ندارد. تک کوشش هایی در چهارگوشه کشورمان شده است. افرادی بر اساس ذوق شخصی خود کارهایی نموده اند، اما هنوز گفتمانی در فضای اقتصاد اسلامی ایجاد ننموده است که به شاخص سازی و سیاست گذاری برسد؛ چون آن غرب زدگی در کشور ما آن قدر حاکم است که علم را فقط آن علم نو کلاسیک و لیبرال می دانند. حوزه های علمیه هم که بیشتر به مسائل فردی کار دارند، مناسک اجتماعی دغدغه شان نیست. در نظام آموزشی حوزه علم اجتماعی آموزش داده نمی شود. در حوزه ها علم به معنای امروزی درس داده می شود. بحثی با عنوان بانکداری اسلامی در این سال ها شکل گرفته است که آن هم اسلامی کردن بانکداری مکتب شیکاگو است. یکی از مکاتب غربی را در این سال ها رنگ کردیم به عنوان بانکداری اسلامی که آن هم شوخی است. این از عدم آگاهی دوستان ما بوده است. ساختن شاخص پس از مرحله سیاست گذاری است. یعنی نظریه ای ارائه می شود، در سطح کشور به سیاست گذاری منجر می شود، آن وقت برای رصد و پایش سیاست، شاخص سازی می کنیم. نظام مالیاتی، بهره مندی از منابع طبیعی، انفال، نفت، گاز و جنگل ها همان شکلی است که پیش از انقلاب بوده که معمولاً هم غربی است همه همان طور سرجایشان هستند. اینکه رهبری می فرمایند در مراحل پنج گانه تمدنی دولت اسلامی نداریم، به این خاطر است که علم اجتماعی اسلامی که محل مراجعه حاکمان باشد نداریم یا به عبارت دیگر حکیم اسلامی نداریم که در حوزه های مختلف اجتماعی محل رجوع باشد. آن وقت دولت اسلامی بر اساس قواعد آن علم و حکیم اسلامی مستقر می شود، جامعه هم در آن قواعد حرکت می نماید و جامعه اسلامی تشکیل می شود. ان شاءالله امید است در گام دوم انقلاب در این راستا حرکت کنیم، هرچند در این 40 سال توجه کمی به این راستا شده است.

موضوع اقتصاد، درآمد نیست، برطرف احتیاج با قواعد عادلانه است

در اقتصاد موضوع، درآمد نیست؛ موضوع برطرف احتیاج به صورت عادلانه است. یعنی اینکه ما چگونه کار کنیم که یک زندگی شرافتمندانه اعم از آموزش، امنیت، سلامت، موادغذایی و سرپناه داشته باشیم. الان حکومت اسلامی داریم، دولت اسلامی نداریم؛ به این معنا که قواعد زندگی، نهادها و سازمان ها بر اساس قواعد اسلامی نیست. در دولت اسلامی مثلاً خانه ای 500 متری، احتیاج فرد را برآورده می نماید، حالا شاید شما بتوانید خانه هزار هم بسازید ولی در دولت اسلامی یا اجازه نمی دهیم یا آن را تقبیح می کنیم. بنابراین در هر جامعه ای احتیاجها برآورده می شود، اینکه حدش چقدر باشد به چگونگی نگاه ما به عالم و آدم برمی شود. دیگران بر اساس نگاهی که به عالم دارند می گویند هرچه بیشتر مصرف کنی خیر است و لذت بیشتری دارد. آن ها بر اساس این فلسفه جامعه را سامان می دهند، ما بر اساس آموزه های دیگری جامعه را سامان می دهیم.

بنابراین موضوع درآمد نیست، برطرف احتیاج با قواعد عادلانه است. این قواعد را ما از شریعت می گیریم، آن ها از فلسفه فایده گرایی. اینکه خروجی چه باشد برایمان مهم نیست، مهم این است که مردم راضی باشند و بر مبنای باورهایشان زندگی را سامان دهند.

منبع : قدس آنلاین

بازگشت به صفحه رسانه ها