تام و جری در سوگ آقای جین - تور استانبول

یک خانه عظیم با معماری خاص آمریکایی شامل شیروانی، اتاق ناهارخوری مجلل، کتابخانه، پشت بامی که شیروانی داشت، حیاط عظیمی که سگی یک گوشه آن خانه دارد و همواره در حال استراحت است. میزغذا همواره مجلل و پر از غذاست و یک موش زبل که می خواهد به میز غذا ناخنک بزند و گربه ای که در ظاهر خبیث است، اما از بدشانس ترین موجودات زمین است. موش در هر قسمت با ترفند های مختلف به خواسته هایش می رسد و گربه انواع و اقسام بلا ها سرش می آید. تعقیب و گریزی بامزه بین این دوموجود شیرین در هر قسمت وجود دارد، گربه می خواهد موش را شکار کند، گاهی هم به علت نامعلومی کوشش می نماید مانع ناخنک زدن موش به خوراکی ها شود. هر بار وسط تعقیب و گریز موش بلایی سر سگ می آورد و گناه ماجرا می افتد گردن گربه. سگ هم حسابی از خجالت گربه درمی آید و موش در حال آب پرتقال خوردن به درگیری آن ها می خندد.

درگذشت یکی از کارگردان این مجموعه دوست داشتنی فرصت خوبی است تا مروری بر معروف ترین آثار او داشته باشیم. به این که چرا پیروز بود؟ چقدر طولانی بود. چه ایده های ثابتی داشت و... پویانمایی که با تماشای هر قسمتش سوالات جالبی در ذهن ما شکل می گرفت. چرا آن خانه عظیم همواره خالی است و فقط یک خدمتکار چاق در آن حضور دارد؟ خدمتکار چه شکلی است؟ برای چه کسانی غذا درست می نماید؟ چرا گربه بعد از آن همه بلا های عجیب و غریب، هیچ کارش نمی شود. مثلاً تبدیل به کاغذ یا سوسیس می شود، اما بعد از چند ثانیه به حالت اول برمی شود؟ چرا گربه از غذا های دیگر داخل یخچال نمی خورد و گیر داده موش بخورد؟ چرا سگ همواره خواب است؟ چرا و چرا... راستی چرا ملوان زبل آن قدر زشت بود؟ آن خانم دست و پا چلفتی واقعاً عیال ملوان زبل بود؟ البته قرار نیست در این پرونده به همه این سوالات جواب بدهیم؛ اما قطعا خاطره بازی شیرینی در پیش داریم. با ما همراه باشید.

خالق تام و جری و ملوان زبل که بود؟

جین دیتچ، تصویرگر، انیماتور، کارگردان و تهیه نماینده آمریکایی که کارگردان چندین قسمت از کارتون محبوب تام و جری و ملوان زبل بود، در 95 سالگی درگذشت. پیتر هیمل ناشر اهل چک به تازگی و در تبادل نظر با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته: دیتچ به طور غیرمنتظره در یکی از شب های سه شنبه تا آدینه هفته گذشته در خانه خود در محله لیتل کوارتر شهر پراگ از دنیا رفته است. اطلاعات بیشتری در این باره در دست نیست.، اما او که بود؟

راز های محبوبیت تام و جری

علیرضا کاردار| پس از گذشت سال ها از فراوری اولین قسمت های پویانمایی تام و جری، هنوز این پویانمایی یکی از برترین و محبوب ترین برنامه هایی است که برای بچه ها ساخته شده است. هرچند محبوبیت این کارتون ربطی به سن ندارد و نسل های پیشین هم هنوز از دیدن موش و گربه بازی این دو شخصیت، لذت می برند و برای شان محبوب است، اما دلیل این محبوبیت چیست؟

1. پرهیز از خشونت

درست است که این پویانمایی برمبنای دعوای موش و گربه است، ولی اگر دقت کنید تام و جری بعد از هر دعوا نهایتا با یکدیگر آشتی می نمایند. حتی بعد از هر جنگ شدید، دوباره اوضاع به حالت عادی برمی شود. مثلا موش با چکش گربه را شبیه آکاردئون می نماید، ولی در صحنه بعدی گربه به شکل عادی برگشته است!

2. موسیقی متن

مزیت موسیقی متن این کارتون در خاص و یک دست بودنش است که در عین حال مزاحم فهم داستان نمی شود و به قصه گویی یاری می نماید. هر قطعه موسیقی، مخصوص آن صحنه ساخته شده و حتی صدا های یاریی لوازم همان صحنه را دارد که به ضرباهنگ و تعلیق و کشش آن نما یاری می نماید.

3. بی کلام بودن

در سال 1940 هنگامی که تهیه نمایندگان تصمیم گرفتند اولین قسمت را بسازند، چون از فیلم های کمدی صامت مانند چارلی چاپلین استقبال زیادی شده بود بنا را بر این گذاشتند که این پویانمایی هم بدون کلام باشد. همین موضوع باعث شد که مخاطبان تمام دنیا با آن رابطه برقرار نمایند و از شوخی های تصویری اش خوش شان بیاید.

4. داشتن زمان مناسب

تام و جری با ساختار 7 دقیقه ای ساخته شده است که براساس آنالیز های روان شناسانه، زمان مناسب برای جلب توجه مخاطب 7 دقیقه است. نه آن قدر کوتاه که بیننده نتواند با آن رابطه برقرارکند و نه آن قدر بلند که حوصله مخاطب سربرود.

5. نداشتن پنداخلاقی گل درشت

یکی از مهم ترین دلایل محبوبیت این پویانمایی، آموزنده نبودنش و حتی بدآموزی هایش است! کودک قرار نیست مستقیم و به اصطلاح گل درشت از شعار ها و پند های اخلاقی این کارتون چیزی یاد بگیرد، چون مبنای داستان براساس جنگ موش و گربه است. حتی در بعضی موارد به کودک شیطنت هم می آموزد، مثل کتک کاری یا تف کردن شیر توی صورت دیگران! هرچند مخاطب خودش می فهمد این کار درست نیست، چون شخصیت در نهایت متنبه می شود و به سزای اعمالش می رسد.

با چه چیز هایی ریسه می رفتیم؟

تام و جری یک سری موتیف ثابت و قابل پیش بینی، اما دوست داشتنی داشت. یک سری شوخی تصویری ثابت که می توان تا حدی به آن ها موتیف هم گفت در تام و جری بود که مخاطب، به خصوص بچه ها را سرگرم می کرد. برای درک بهتر، موتیف سریال های دهه 70 و 80 تلویزیون را درنظر بگیرید. موتیف های ثابتی مثل این که دو دانشجو به هم می خوردند، اتوماتیک و جزوه دختر پخش زمین می شد. خب این موتیف بار کمدی نداشت، اما یک فرمول معین برای آن بود که بستر اتفاقات بعدی را فراهم کند. در تام و جری هم ایده های تصویری موتیف مانندی مدام تکرار می شد. چند نمونه جالب و فراگیر آن را با هم مرور می کنیم:

1. جاذبه اثر ندارد مگر؟

در تام و جری، گربه داستان روی هوا راه می رفت و تا وقتی زیرپایش را نگاه نمی کرد از جاذبه خبری نبود. اما به محض این که متوجه زیرپایش می شد جاذبه در رودربایستی نیوتن و کارگردان تازه راه می افتاد و گربه هم هر قدر دست و پا می زد، فایده ای نداشت.

2. برخورد ماهیتابه با کله

تام و جری بار ها با ماهیتابه به سرو کله هم می زدند و ماهیتابه کاملاً به شکل حجم بدن آن ها درمی آمد.

3. انفجار فقط سیاه می نماید

در طول N قسمت این پویانمایی، هر شخصیت به خصوص گربه، N بار در معرض انفجار دینامیت نهاده شد و عین N بار فقط سیاه می شد. البته گاهی یکی دو لاخ از کاکلش هم تبدیل به خاکستر می شد.

4. معده نداشتن تام و جری

شخصیت های کارتون به خصوص موش هر چیز گنده ای را که قورت می داد تمام بدنش را پر می کرد و مثل یک قالب تبدیل به آن چیز می شد؛ انگار معده ای در کار نبود و داخل بدن شخصیت ها هم خالی بود. مثلاً اگر موش با آن جثه کوچک یک هندوانه عظیم را می بلعید به اندازه همان هندوانه عظیم می شد.

5. قطعه قطعه شدن بدون خشونت

تام و جری به شدت عجیب بود. بار ها و بار ها شخصیت ها قطعه قطعه می شدند بدون نمایش خون و خشونت. بعد هم راحت به هم می چسبیدند. حتی ممکن بود تبدیل به یک کاغذ شوند یا در ظرف کوچکی جا شوند. اما خیلی راحت بعد از چند ثانیه به شکل قبل برمی گشتند.

از کفش های مامی تا سگ همسایه

شخصیت های مکمل تام و جری در قسمت هایی از این کارتون بودند، اما معروف نشدند. به جز تام گربه و جری موشه، چند شخصیت دیگر هم در قسمت هایی از این پویانمایی حضور دارند که به پیشبرد داستان یاری می نمایند، اما کمتر دیده شده اند یا حداقل به آن ها توجه شده است.

کفش های مامی

خدمتکار سیاه پوستی با لهجه غلیظ ایالت های جنوبی آمریکا که معمولا از کمر به پایین و دمپایی هایش دیده می شود. او مستخدم خانه ای است که تام و جری در آن زندگی می نمایند و چشم ندارد هیچ کدامشان را ببیند ازبس خرابکاری می نمایند.

اسپایک

سگ بی آزار همسایه که همواره جلوی لانه اش چرت می زند، ولی تام با او اختلاف دارد و با هر بهانه ای اذیتش می نماید.

تایک: سگ کوچکی که پسر اسپایک است و دوست جری به حساب می آید و گاهی با جری همدست می شود تا از پس تام بربیاید.

باچ

گربه ولگرد و سیاه رنگی که در خیابان زندگی می نماید و گاهی به او سر می زند و بنا به منافعش دوست یا دشمن تام است.

نیبلز: بچه موش طوسی رنگی که پوشک می پوشد و عموزاده جری است. گاهی به جری سر می زند و با شیطنت هایش باعث دردسر می شود.

کواکر

جوجه اردک سربه هوایی که با حواس پرتی و بی خیالی اش باعث دردسر می شود و جری باید مراقب باشد تا طعمه تام نشود.

تودلز

دختر همسایه تام و جری که تام برای جلب توجه او هر کاری می نماید، ولی او به تام محل نمی گذارد.

هنرنمایی های ملوان زبل با یک قوطی اسفناج

کارتونی که 220 قسمت 5 تا 7 دقیقه ای آن پخش شد و محبوبیت قابل توجهی هم کسب کرد. در بین شخصیت های کارتون های نوستالژی، یک ملوان کشتی داشتیم که کمی شلخته و بی نظم بود، ولی تا دل تان بخواهد، دل مهربانی داشت. در ادامه، چند نکته جالب را درباره این پویانمایی که از آثار محبوب جین دیتچ است، خواهید خواند.

چشم برجسته یا ملوان زبل؟ اسم کارتون ملوان زبل در اصل ملوان پاپ آی بود. Popeye به معنای چشم برجسته، یک شخصیت پویانمایی و داستان مصور است که از سال 1960 فراوری آن برای یک شرکت آمریکایی در 220 قسمت آغاز شد و هر قسمت بین 5 تا 7 دقیقه بود.

شخصیتی اقتباسی از یک کمیک استریپ مشهور: کارتون ملوان زبل در اصل فیلم های کوتاه اقتباسی بودند که از روی کمیک استریپ مشهوری به همین نام فراوری شدند. اولین بار این کاراکتر سال 1929 توسط ای. سی سگار خلق شد. ملوان زبل یا همان ملوان پاپ آی یکی از شخصیت های کمیک استریپ های تئاتر تیمبل بود که در میان همه شخصیت ها، این ملوان که در نسخه های اولیه یک چشم بند هم داشت، مورد توجه نهاده شد. می گویند سگار ملوان زبل را از روی شخصیت یک ملوان واقعی خلق نموده است.

دارای موسیقی مخصوص به خود: ملوان زبل یکی از معدود کاراکتر های کارتونی دنیاست که مثل پلنگ صورتی، تم موسیقی مخصوص خودش را دارد. در خور ذکر است از روی ملوان زبل بازی های ویدئویی هم ساخته شده که اولین آن سال 1981 منتشر شد و محبوبیت زیادی هم پیدا کرد. همچنین قرار بود سال 2016 فیلم سینمایی ملوان زبل به صورت سه بعدی توسط گندی تارتاکوفسکی ساخته و توسط شرکت سونی منتشر شود، ولی این پروژه لغو شد، اتفاقی که به مذاق هواداران ملوان زبل، خوش نیامد.

کارنامه 18 ساله تام و جری

در ادامه، نکاتی جالب و کمتر شنیده شده درباره این سریال که در 114 قسمت پخش شده و ساختش از سال 1940 تا 1958 طول کشیده است، خواهید خواند.

ناامید از پیروز شدن در آغاز کار

نخستین قسمت تام و جری در 10 فوریه 1940 پخش شده، در حالی که سازندگان آن امید زیادی به پیروزیت آن نداشتند، اما هنگامی که یکی از مدیران زن سینمایی آمریکا در نامه ای از تگزاس از آن ها تاریخ پخش قسمت بعدی تام و جری را می پرسد، آن ها برای ساخت قسمت های بعدی، انگیزه پیدا می نمایند و خودشان در مصاحبه هایی، این اتفاق را یکی از عوامل پیروزیت شان بیان نموده اند.

هزینه 50 هزار دلاری هر قسمت

در سال های ابتدایی ساخت این کارتون، گاهی برای تماشای قسمت بعدی اش باید ماه ها صبر می کردید! چون ساخت هر قسمت، چندین هفته طول می کشیده و نزدیک به 50 هزار دلار هزینه داشته است، شمار قسمت های ساخته شده در هر سال، انگشت شمار بودند.

تقریبا همه مردم دنیا دیده اند

از آن جایی که پویانمایی تام و جری دیالوگ زیادی نداشت، به راحتی در کشور های گوناگون پخش می شد و مورد استقبال قرار می گرفت. به طور مثال بین سال های 2000 تا 2005 میلادی در آرژانتین، ارمنستان، برزیل، کلمبیا، شیلی، مصر، هند، اندونزی، قزاقستان، لبنان، مکزیک، پاکستان، بعضی کشور های جنوب شرقی آسیا، ونزوئلا، سایر کشور های آمریکای لاتین و کشور های اروپای شرقی (مثل رومانی)، شبکه های کارتون هر روز تام و جری را پخش می کردند.

محبوب ترین کارتون دنیا

تا امروز، نظرسنجی های متعددی درباره میزان محبوبیت این کارتون اجرا شده است. به طور مثال در ژاپن یک نظرسنجی ملی در سال 2005 که بین گروه های سنی نوجوان تا 60 سال انجام شد، تام و جری در رتبه هفتم فهرست 100 پویانمایی برتر همه سال ها نهاده شد. همچنین در سال 2015 (میلادی) و در یک نظرسنجی، تام و جری به عنوان محبوب ترین کارتون عظیم سالان انگلیس برگزیده شد. چند نظرسنجی دیگر هم در استرالیا، کانادا، اوکراین، آفریقای جنوبی و ... نشان داده که این کارتون در بین 10 کارتون برتر دنیا از نظر آن هاست.

منابع: کافه سینما، نمناک، جام جم آنلاین، ویکی پدیا