خبرنگاران جهش 26 برابری ظرفیت فراوری محصولات پتروشیمی در 42 سال گذشته - تور استانبول

صنعت پتروشیمی در تمام دنیا عمری کوتاه تر از صنایع نفت و گاز دارد. در واقع چند دهه گذشت تا کاشفان نفت به این واقعیت برسند که نفت و بعد از آن گاز تنها برای سوختن استفاده نمی گردد، بلکه می توان از طریق آن محصولاتی فراوری کرد که علاوه بر برطرف احتیاج زندگی مدرن، ارزش اضافه کرده بالاتری نیز ایجاد کند.

واقعیت اینکه ایران از دهه 40شمسی، با ساخت پتروشیمی شیراز وارد این عرصه شد. از آن موقع تا سال 57 و پیروزی انقلاب، ایران در مجموع 6 مجتمع پتروشیمی احداث کرد که ظرفیتی سه میلیون تنی داشتند.

سال 57 با پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن شروع جنگ تحمیلی هشت ساله، تمرکز منابع کشور بر مدیریت جنگ بود و بعد از آن نیز بازسازی خرابی های ناشی از جنگ در دستور کار نهاده شد.

همچنین در میانه دهه 70 شمسی، توجه به توسعه پتروشیمی ها دوباره در دستور کار نهاده شد و همین موضوع زمینه را برای جهش اول پتروشیمی فراهم کرد.

جهش اول صنعت پتروشیمی از سال 1376 با ایجاد زیرساخت های مناسب به ویژه در دو منطقه عسلویه و بندرامام و با بهره گیری حداکثری از شرایط مساعد بین المللی ایجادشده در آن سال ها، شروع شد.

آنالیز ها نشان می دهد در این جهش بـه اتکای گسترش فعالیت های بالادستی در صنعت نفت و به ویژه افزایش فراوری خوراک های ارزشمندی چون اتان و مایعات گازی از میدان مشترک گازی پارس جنوبی، اجرای طرح های پتروشیمی همزمان با طرح های تأمین خوراک صورت گرفت که سبب شد صنعت پتروشیمی کشور افزون بر خوراک های عمده چون متان و اتان، به خوراک هایی چون پروپان، بوتان و ترکیبات سنگین تر مایع نیز دسترسی داشته باشد و سبد محصولات فراوریی این صنعت متنوع تر گردد.

علاوه براین در جهش اول صنعت پتروشیمی 59 طرح که عمده آنها در دولت های هفتم و هشتم شروع شد، با ظرفیت 42.5 میلیون تن و ارزش فراوری محصولات نهایی معادل 10 میلیارد دلار به بهره برداری رسید و با انتها این جهش، ظرفیت فراوری محصـولات پتروشیمی کشور به بیش از 56 میلیون تن و ارزش محصولات نهایی فراوریی این صنعت (بر پایه قیمت های سال 1395) به 11 میلیارد دلار رسید.

مرور پیشینه نشان می دهد از آن موقع تا سال 92، هرچند دسترسی به درآمدهای نفتی بالا بود، اما ظرفیت فراوری محصولات پتروشیمی تغییر محسوسی نداشت و بیشتر طرح ها یا نیمه کاره رها شده بودند و یا پیشرفت محدودی داشتند.

نیمه سال 92 و با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، تکمیل طرح های نیمه کاره پتروشیمی در اولویت کاری دولت یازدهم نهاده شد. 67 طرح پتروشیمی نیمه کاره اولویت بندی و 43 طرح در قالب جهش دوم صنعت پتروشیمی در نظر گرفته شد تا با اجرای این طرح ها تا انتها سال 1400 تعداد مجتمع های پتروشیمی کشور به 83 مجتمع و ظرفیت فراوری صنعت به سالانه 100 میلیون تن، طبق اهداف برنامه ششم توسعه برسد و درآمد 25 میلیارد دلاری را برای کشور به همراه داشته باشد.

تعداد 16 طرح پتروشیمی تا انتها سال 98 به بهره برداری رسید تا تعداد مجتمع های پتروشیمی کشور به 56 مجتمع، ظرفیت صنعت پتروشیمی به سالانه 66 میلیون تن و حجم سرمایه گذاری صورت گرفته در صنعت پتروشیمی به 53 میلیارد دلار در سال 98 برسد.

برنامه ریزی برای بهره برداری از 17 طرح از 27 طرح به جامانده جهش دوم صنعت پتروشیمی تا انتها سال 99 در شرایطی انجام شد که تحریم ها علیه ایران هر روز ابعاد گسترده تری می یافت. این طرح ها در مجموع 25 میلیون تن به ظرفیت صنعت پتروشیمی خواهند اضافه کرد و در انتها این سال، ظرفیت صنعت پتروشیمی به سالانه 91 میلیون تن خواهد رسید. مجموع سرمایه گذاری صورت گرفته برای این 17 طرح، 11.5 میلیارد دلار است. تا کنون نیز آنگونه که وزیر نفت گفته 11 طرح پتروشیمی در امسال افتتاح شده و ظرفیت فعلی این صنعت 80 میلیون تن در سال است.

اکنون با توجه به افزایش انواع خوراک هایی که از پالایشگاه های گازی پارس جنوبی و دیگر طرح های در دست اقدام وزارت نفت به دست آمده و می آید، تعداد 28 طرح مصوب در قالب جهش سوم صنعت پتروشیمی تعریف شده و در حال اجراست.

طرح های جهش سوم صنعت پتروشیمی پویاست و امکان دارد طرح هایی تغییر نمایند یا جابه جا شوند. با تحقق جهش سوم صنعت پتروشیمی، ظرفیت این صنعت به بیش از 133 میلیون تن در سال با درآمد 37 میلیارد دلاری خواهد رسید و ایران در فراوری محصولات پایه در خاورمیانه به صندلی نخست دست خواهد یافت.

ارقام این گزارش تعیین می سازد که ایران در سال های بعد از انقلاب اسلامی توانسته رشدی 26 برابری را در ظرفیت فراوری محصولات پتروشیمی رقم بزند. رشدی که تا انتها سال 1404 با تحقق جهش سوم پتروشیمی، به 44 برابر می رسد.